เครื่องปั้นดินเผานนทบุรี

จังหวัดนนทบุรีถือได้ว่าเป็นศูนย์กลางการผลิตเครื่องปั้นดินเผาที่สำคัญตั้งแต่สมัยอยุธยาจนถึงปัจจุบัน มีแหล่งทำเครื่องปั้นดินเผาที่ถือเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นของจังหวัด 2 แห่งคือที่เกาะเกร็ดอำเภอปากเกร็ด อีกแห่งอยู่ที่บางตะนาวศรี (หมู่บ้านสวนใหญ่อำเภอเมือง) สถานที่นี้ใช้วิธีการทำเครื่องปั้นดินเผาจากดินธรรมดาที่อบด้วยอุณหภูมิที่สูงขึ้น เครื่องปั้นดินเผาที่แข็งแรงและไม่เคลือบเงาของภูมิภาคนี้แสดงให้เห็นถึงภูมิปัญญาท้องถิ่นของชาวมอญซึ่งเป็นที่รู้จักในประเทศไทยและในฐานะผู้ผลิตเครื่องปั้นดินเผาคุณภาพสูงที่ได้รับการออกแบบอย่างสวยงามซึ่งมีรูปทรงและการออกแบบเป็นเอกลักษณ์ของอำเภอปากเกร็ด ผลงานเหล่านี้แสดงให้เห็นถึงมรดกของชุมชนในท้องถิ่นในการประดิษฐ์เครื่องปั้นดินเผาที่สวยงามและการอนุรักษ์วิธีการผลิตเครื่องปั้นดินเผาแบบดั้งเดิมโดยเฉพาะที่สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน

จากมรดกทางศิลปะในท้องถิ่นที่มีเอกลักษณ์นี้จังหวัดนนทบุรีได้เลือกหม้อดินที่ตกแต่งอย่างวิจิตรบรรจงเพื่อเป็นสัญลักษณ์อย่างเป็นทางการของจังหวัดโดยตระหนักถึงตำแหน่งของจังหวัดในฐานะสถานที่ที่มีชื่อเสียงในด้านการทำเครื่องปั้นดินเผาในประเทศไทย

วัสดุในการทำเครื่องปั้นดินเผา

1. ดินเหนียว - ต้องปราศจากชิ้นส่วนของพืชหรือสิ่งสกปรกอื่น ๆ

2. วงล้อเครื่องปั้นดินเผา - ใช้ในการขึ้นรูปแจกันไหชาม ฯลฯ

3. เครื่องมือขูด - ทำด้วยโลหะหรือไม้ใช้สำหรับตกแต่งทำเครื่องหมายปรับระดับหรือวาดลวดลายลงบนดินน้ำมัน

4. การคลุมผ้า - ใช้เพื่อรักษาดินเหนียวไม่ให้แห้งและแข็งตัวก่อนงานจะเสร็จ

5. เครื่องมือแกะสลักไม้ไผ่ - ใช้สำหรับแกะสลักแบบ

เครื่องประดับ

การออกแบบเครื่องปั้นดินเผามีสามประเภท

1. การออกแบบโดยการขูดหรือแกะสลัก

2. การออกแบบโดยการเจาะ

การออกแบบโดยการกดพื้นผิวลงบนพื้นผิวของเรือ

ขั้นตอนในการทำเครื่องปั้นดินเผา

1. เมื่อนวดดินได้แล้วให้วางบนล้อเครื่องปั้นดินเผา

2. ปั้นรูปร่างขนาดและความหนาโดยใช้กะลามะพร้าวหรือหินขัดเป็นตัวช่วยจากนั้นตั้งเครื่องปั้นดินเผาที่ขึ้นรูปเต็มที่ออกให้แห้ง

3. ทำเครื่องหมายพื้นผิวของดินเหนียวด้วยแนวทางสำหรับการออกแบบที่ต้องการ

4. ใช้ไม้ไผ่หรือเครื่องมือโลหะในการแกะสลักตามแบบที่ระบุไว้ในเครื่องหมาย

5. ปรับแต่งการออกแบบ นำเศษดินเหนียวออกจากซอกหรือส่วนที่ปิดภาคเรียนของการตกแต่ง

6. วางชิ้นส่วนที่ตกแต่งเต็มรูปแบบไว้ในบริเวณที่ร่มรื่นและมีอากาศถ่ายเทสะดวก การวางไว้ในที่ที่มีแสงแดดส่องถึงอาจทำให้แตกได้

7. เมื่อแห้งสนิทแล้วให้วางเครื่องตกแต่งในเตาเผา ตั้งเตาเผาให้ร้อนประมาณ 800 องศาเซลเซียสประมาณ 22-25 วัน

เครื่องปั้นดินเผาที่ทำเสร็จแล้วจะมีสีส้มเป็นเอกลักษณ์ของเครื่องปั้นดินเผาเกาะเกร็ด

แหล่งที่มาข้อมูล : ผู้เขียน สำนักบรรณสารสนเทศ มสธ.